Treść skróconej wersji manifestu została przetłumaczona na język polski przez ekspertów Polskiej Unii Mobilności Aktywnej - stowarzyszenia lokalnych samorządów deklarujących chęć działania na rzecz wzrostu skali wszelkich form aktywnej mobilności, w tym oczywiście jazdy rowerem i chodzenia piechotą. Komunikat poczty elektronicznej rozesłano już do ponad 400 polskich kandydatów do parlamentu europejskiego z linkiem do kwestionariusza ankiety zawierającego przetłumaczone na język polski pytania oraz linkiem do pełnej wersji manifestu w języku angielskim.
Aby umożliwić wyborcom poznanie listy proponowanych przez środowisko europejskich cyklistów działań zdecydowałem się je przedstawić poniżej. O stopniu ich poparcia przez kandydatów do parlamentu europejskiego będzie można dowiedzieć się już na początku maja, gdy wyniki ankiety zostaną opracowane i podane do informacji na stronie www.ecf.com .
Mieszkańcy Europy, zarówno osoby chcące jeździć rowerami częściej niż dotychczas, jak również już korzystające z roweru w odpowiednio wysokim stopniu, będą mogli uwzględnić tę wiedzę przy podejmowaniu decyzji wyborczych. Nie wykluczam, że tę kolumnę czytują również sami kandydaci: warto, by sprawdzili skrzynkę swojej poczty elektronicznej i odpowiedzieli na zadane pytania: link do kwestionariusza ankiety da się w niej znaleźć. Gdyby nie dotarł - będę wdzięczny za kontakt. A teraz idę świętować sukces swój i mojego zespołu: na odbywającym się w Dublinie dorocznym walnym zgromadzeniu ECF zostałem w ostatnią sobotę kwietnia ponownie wybrany na wiceprezydenta Europejskiej Federacji Cyklistów. Korzystając z okazji, warto wspomnieć, że wśród ponad 70 delegatów ważną rolę odgrywali działacze ECF mający ważne związki z naszym krajem: Andrzej Felczak jest prezesem zjednoczonych sił lobbujących na rzecz rozwoju ruchu rowerowego w Austrii (Radlobby), a Olivier Schneider z Francji - animator wielu inicjatyw pro-rowerowych w naszym kraju reprezentował środowisko Federacji Użytkowników Rowerów (FUB).
Streszczenie
Około 250 milionów Europejczyków już korzysta z roweru, naszym zamiarem jest dalsze zwiększenie tej liczby. Niniejszy Manifest ECF kierowany do kandydatów do Parlamentu Europejskiego obejmuje 10 kluczowych obszarów w których ECF zaleca podjęcie zdecydowanych działań w ciągu najbliższych 5 lat. Cały tekst manifestu ECF można znaleźć na stronie: http://www.ecf.com/wp-content/uploads/EP-2014-elections_ECF-manifesto_full-version_final.pdf
1. Fundusze UE na projekty rowerowe
Lepsze udogodnienia dla rowerów zachęcą większą liczbę osób do częstszego korzystania z nich. Dlatego ECF uważa, że 10% ogółu wydatków budżetowych przeznaczonych na transport powinno być przeznaczone na poprawę warunków korzystania z rowerów. W UE, przełożyłoby się to na zainwestowanie 6 mld ? w projekty rowerowe w latach 2014 - 2019. W poprzednim okresie programowania finansowego UE (w latach 2007 - 2013), około 600 milionów ? (tj. 0.7 % wszystkich funduszy UE przeznaczonych na współfinansowanie) było przeznaczonych na infrastrukturę rowerową z ogólnej kwoty 82 miliardów euro przeznaczone na infrastrukturę transportu.
2. Wsparcie EuroVelo, europejskiej sieci szlaków rowerowych
EuroVelo, europejska sieć szlaków rowerowych, to sieć 14 długodystansowych szlaków turystyki rowerowej łączących cały kontynent europejski. Proces tworzenia sieci EuroVelo jest koordynowany na poziomie europejskim przez ECF za pośrednictwem sieci Krajowych Ośrodków Koordynacyjnych EuroVelo, które organizują proces tworzenia szlaków na szczeblu poszczególnych krajów. Organizacje te współpracują ze sobą dążąc do ukończenia sieci do roku 2020. Wkładem Europy w ten proces powinno być przeznaczenie części funduszy przeznaczanych na tworzenie sieci TEN-T kierowanych na budowę infrastruktury EuroVelo oraz zapewnienie finansowej i technicznej pomocy w koordynowaniu i promowaniu sieci na szczeblu europejskim.
3. Bezpieczniejsze dla pieszych i cyklistów pojazdy mechaniczne
Około połowy śmiertelnych ofiar wypadków drogowych na terenach zurbanizowanych to piesi i cykliści. Jako że przekraczanie ograniczeń prędkości oraz kolizje z pojazdami mechanicznymi są głównymi czynnikami sprawczymi wypadków zakończonych śmiercią ich ofiar, potrzebne jest pilne podjęcie działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu. Aby odnieść się do problemu przekroczeń limitów prędkości, coraz więcej miejscowości i miast wprowadziło ograniczenia prędkości na poziomie 30 km/h na znacznych obszarach swojej sieci drogowej. Jednakże jest to niezgodne z zapisami Konwencji Wiedeńskiej o Ruchu Drogowym z 1968 roku, w której przyjęto standardowe ograniczenie prędkości na terenach zabudowanych w Europie w wysokości 50 km/h. ECF uważa, że nadszedł czas by ten poziom został obniżony do 30 km/h. Niższe poziomy ograniczenia prędkości winny być także egzekwowane. Systemy Inteligentnego Sterowania Prędkością (ISA) okazały się skutecznym i bardzo efektywnym kosztowo narzędziem realizacji tego postulatu. Ponadto, samochody ciężarowe powinny być bardziej bezpieczne. W związku z pudełkowym kształtem kabiny kierowcy samochodów ciężarowych oraz wysokością miejsca zajmowanego przez kierowcę, wokół samochodów ciężarowych występują znaczne obszary martwego pola widzenia, co powoduje wiele poważnych obrażeń i śmierci osób korzystających z rowerów. Zmiana prawa europejskiego powinna prowadzić do zobowiązania producentów samochodów ciężarowych do opracowania projektów kabin o lepszej geometrii.
4. Równe traktowanie rowerów i innych rodzajów transportu
Kongestia (zakorkowanie dróg i ulic) jest jednym z największych wyzwań systemu transportowego Europy, szczególnie w godzinach szczytu. Wiele krajowych systemów fiskalnych daje niezrównoważonym rodzajom transportu pewne przywileje, polegające np. na dostarczaniu i ułatwianiu korzystania z samochodów służbowych pracownikom; co powoduje, że korzystanie z samochodów służbowych przez pracowników okazuje się bardzo atrakcyjne. W wyniku tego samochody służbowe to około 50% nowo sprzedawanych samochodów w UE. Państwa członkowskie powinny być skłaniane przez UE do wprowadzenia rozwiązań fiskalnych zachęcających do korzystania z roweru lub usuwania barier korzystania z roweru w przejazdach z domu do pracy. ECF pragnie również, by Państwa Członkowskie miały możliwość zwracania się o stosowanie obniżonych stawek VAT przy sprzedaży rowerów.
5. Lepsza jakość powietrza w Europie
Zanieczyszczenie powietrza spowodowało w roku 2010 ponad 400.000 przypadków przedwczesnej śmierci. 90% mieszkańców jest narażonych na oddziaływanie jednego z najbardziej szkodliwych rodzajów zanieczyszczeń powietrza na poziomie uznanym za szkodliwy dla zdrowia przez WHO. ECF pragnie, by UE zaostrzyło ograniczenia dopuszczalnego poziomu zanieczyszczeń powietrza przez doprowadzenie do zgodności Dyrektywy dotyczącej jakości powietrza (AAQD) z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Aby podnieść jakość powietrza, jazda rowerem powinna być traktowana priorytetowo w stosunku do indywidualnego transportu zmotoryzowanego. Pojazdy mechaniczne poruszające się w środowisku miejskim - mechaniczne pojazdy jednośladowe i trójkołowe, samochody, samochody dostawcze, ciężarowe - powinny również stać się pojazdami emitującymi mniej szkodliwych zanieczyszczeń.
6. Transport i zdrowie: korzyści z jazdy rowerem w polityce zdrowotnej oraz zdrowotny aspekt oceny wykonalności projektów transportowych
Transport i zdrowie publiczne są ściśle powiązane ze sobą. Brak aktywności fizycznej jest głównym źródłem ważnych chorób cywilizacyjnych oraz najważniejszym czynnikiem generującym koszty systemów opieki zdrowotnej w Europie. Aktywna mobilność może znacząco zredukować te koszty, ponieważ zapobieganie chorobom jest dużo tańsze niż ich leczenie. Podobnie, analizy kosztów - korzyści projektów transportowych wykazały, że inwestowanie w rozwój ruchu rowerowego daje wyższe wskaźniki korzyści do kosztów niż inwestowanie w indywidualny transport zmotoryzowany, głównie z powodu korzyści zdrowotnych wynikających z jeżdżenia rowerem. Dlatego też UE powinna zalecić krajom członkowskim, by uwzględniły korzyści z jazdy rowerem w swojej polityce promocji zdrowia a także włączenie aspektu zdrowotnego w ocenę wykonalności projektów transportowych. Jeśli infrastruktura jest finansowana ze środków UE, aspekt zdrowotny musi zostać odpowiednio uwzględniony.
7. Korzystanie z roweru w pełni włączone w multi - modalny system transportowy
Możliwość poruszania się (dostęp do mobilności) a nie posiadanie prywatnego samochodu będzie najłatwiej kojarzonym rozwiązaniem w gospodarce dzielenia się dobrami XXI wieku. Jazda rowerem musi zostać w pełni włączona w ten proces. Jeśli UE ma finansować rozwój środków przejazdów multimodalnych, informacja na temat sieci rowerowych, możliwości korzystania z rowerów publicznych oraz z udogodnień do parkowania rowerów powinna zostać odpowiednio zintegrowana. Podobnie, systemy rowerów publicznych powinny stać się pełnoprawnymi elementami zintegrowanych systemów biletowych. W dalekobieżnych przejazdach kolejowych, przewóz rowerów powinien być możliwy we wszystkich relacjach, co wymaga wniesienia odpowiednich zmian treści Regulacji Komisji Europejskiej 'EC 1371/2007 dotyczącej praw pasażerów.
8. Statystyki I zbieranie danych na temat skali korzystania z rowerów
Dane to polityka. Co najważniejsze, są one wykorzystywane do uzasadniania decyzji o tym, jakie inwestycje w infrastrukturę transportową należy zrealizować. Podczas gdy niektóre Państwa Członkowskie zbierają bardzo rzetelne dane na temat skali korzystania z rowerów, inne nie czynią tego. W konsekwencji, Eurostat nie publikuje jakichkolwiek danych na temat korzystania z rowerów. Aby pozyskać dobre dane na temat faktycznej skali zachowań rowerowych, ECF rekomenduje, by Komisja zwołała grupy ekspertów oraz doprowadziła do określenia pakietu działań umożliwiających pomiar skali korzystania z rowerów. W oparciu o opracowane w ten sposób rekomendacje, UE i Państwa Członkowskie powinny zostać zobowiązane do zbierania danych na temat skali korzystania z rowerów.
9. Europejski Master Plan promocji korzystania z rowerów
Korzystanie z roweru ma związek z wieloma obszarami polityki europejskiej. Sugeruje to potrzebę horyzontalnej integracji w celu przezwyciężenia odosobnionego podejścia obecnie stosowanego przez różne Dyrekcje Generalne Komisji Europejskiej. 11 Państw Członkowskich opracowało już swoje narodowe strategie rowerowe, które określają cele, narzędzia i prawdopodobne rezultaty działań, dając jednocześnie mocny sygnał wszystkim organom władzy na poziomie lokalnym jak i regionalnym, że ruch rowerowy jest ważny. Komisja Europejska powinna podjąć analogiczne działania i opracować i opublikować Europejski Master Plan dotyczący poprawy warunków i promocji korzystania z rowerów najpóźniej do 2019 roku.
10. Docelowy kształt struktury modalnej transportu dla całej UE w roku 2030
UE określiła bardzo konkretne poziomy docelowe do osiągnięcia w wielu obszarach polityki, w tym dotyczące transportu i mobilności miejskiej. Na przykład Komisja chce wyeliminować korzystanie z 'pojazdów napędzanych konwencjonalnymi paliwami' w miastach do roku 2050, oraz wprowadzić systemy logistyczne nie emitujących CO2 w centrach głównych miast do roku 2030. Podczas gdy ECF z zadowoleniem przyjmuje cele określane w programach rozwoju mobilności miejskiej, uważamy że bardzo istotne znaczenie ma uzupełnienie ich listy o pożądany kształt struktury modalnej. Jeśli obecnie 'pojazdy napędzane paliwami konwencjonalnymi' w miastach zostaną po prostu zastąpione przez samochody napędzane niekonwencjonalnymi paliwami, np. samochodami elektrycznymi, nie zostanie osiągnięty żaden postęp w zakresie poprawy jakości przestrzeni publicznych na terenach zurbanizowanych, w rozwiązywaniu problemu braku miejsc do parkowania w centrach miast czy w zakresie wzrostu aktywności fizycznej obywateli UE. Co najmniej 6 państw członkowskich UE określiło konkretne cele stopnia korzystania z rowerów.
Przegląd ogólny listy zaleceń ECF
dr Piotr Kuropatwiński Roman Jocher
Dr Piotr Kuropatwiński, od wiosny 2010 roku wiceprezydent Europejskiej Federacji Cyklistów, pracuje w charakterze starszego wykładowcy w Katedrze Polityki Gospodarczej Uniwersytetu Gdańskiego. Od 1999 roku uczestniczy lub inicjuje i współorganizuje szereg inicjatyw mających na celu poprawę jakości życia w wybranych miastach i gminach Pomorza (w tym oczywiście w Gdańsku), traktując rozwój komunikacji rowerowej nie jako cel sam w sobie, ale jako narzędzie rozwoju regionu. Najpełniej dał temu wyraz w "Zielonej Księdze": "Koncepcji rozwoju systemu komunikacji rowerowej województwa pomorskiego" dostępnej m.in. na stronie internetowej Pomorskiego Stowarzyszenia 'Wspólna Europa' . W 2010 roku wraz z zespołem PSWE opracował założenia Gdańskiej Karty Mobilności Aktywnej, podpisanej przez przedstawicieli kilkunastu gmin i miast Pomorza i innych regionów kraju - stanowi ona fundament powstałej w kolejnym roku Polskiej Unii Mobilności Aktywnej (PUMA) - organizacji zrzeszających innowacyjnie myślące o sprawach rozwoju lokalnego samorządy lokalne. W odróżnieniu od wielu promotorów roweru główną uwagę kieruje na pokazywanie zalet rozwoju ruchu rowerowego, który odbywa się, a także może i ma prawo odbywać się bezpiecznie i komfortowo na zwykłej sieci ulicznej, a nie tylko i nie głównie na specjalnie wyznaczonych udogodnieniach (drogach dla rowerów), tworzonych niestety w Polsce nadal głównie kosztem przestrzeni chodników lub terenów zielonych.
