Mundial 2018. Było zimno, ślisko, krew, pełno zduszonych ciał i połamanych kości. Jeden z dowódców akcji na Łużnikach zapytał: - Ile jest ofiar? - 66. - To akurat. Niech więcej nie będzie

Te dane wydają się mało prawdopodobne. Ale liczba 66 też jest mocno kwestionowana. Krąży wersja, że jeden z dowódców wysłanych do zapanowania nad sytuacją zapytał w pewnym momencie:

- Ile mamy teraz ofiar?  

- 66.

- To dobra liczba. Niech już więcej nie będzie.

Andriej Czesnokow, przyszły świetny tenisista, który był na tym meczu (miał wtedy 16 lat), wspomina że na bieżni przy wyjściach z trybun widział co najmniej 100 ciał. Tyle ciał, że "można by zapełnić dwa korty", jak opowiadał później holenderskiemu dziennikarzowi Edwardowi Struisowi. Holender Iwan Tol, autor jedynej książki o tragedii na Łużnikach, "Drama in het Lenin-stadion", mówi że szefowie moskiewskich cmentarzy wystawili co najmniej 102 druki pogrzebowych.

W procesie w sprawie tragedii na Łużnikach stanęło jednak na 66 ofiarach. Proces był otwarty. Ale nie wolno było o nim pisać w prasie, tak jak i o samej tragedii. Zarzuty zaniedbań postawiono czterem osobom: trzem z zarządu stadionu i jednemu milicjantowi, dowódcy oddziału który zabezpieczał wschodnią trybunę. Dwaj zarządcy stadionu stanęli przed sądem. Trzeci zarządca oraz milicjant nie byli w stanie wziąć udziału w procesie z powodów zdrowotnych. Wszystkich oskarżonych objęła ostatecznie amnestia. Proces zostawił bez odpowiedzi wiele pytań. Choćby takie: skoro prawda o 20 października wyglądała tak, jak to przedstawiano na sali sądowej, to skąd to przeczulenie milicji, która nie spuszczała oka z rodzin ofiar, kluczyła w rozmowach z nimi, pilnowała grobów i wszystko co możliwe utajniała.   

Jak na październik było w 1982 roku w Moskwie strasznie zimno. Dwudziestego padał śnieg, czuć było w powietrzu wilgoć, przez co zimno aż przeszywało. HFC Haarlem wielkim magnesem nie był: grał pierwszy raz w europejskich pucharach, już bez Ruuda Gullitta, który tę przepustkę do Europy pomógł wywalczyć (a potem odszedł do Feyenoordu Rotterdam). Do tego Spartak wygrał pierwszy mecz na wyjeździe 3:1. Na rewanż przyszło 15 tysięcy kibiców, a Łużniki mieściły wtedy 80 tysięcy.

To był zupełnie inny stadion niż ten, na którym Francja i Chorwacja zagrają w niedzielę finał. Jeszcze bez dachu, z mocno wypłaszczonymi trybunami, ze złotym zniczem na koronie, bo dwa lata wcześniej to była główna arena igrzysk, podczas których Władysław Kozakiewicz pokazał trybunom, gdzie się zgina dziób pingwina.

Organizatorzy chcieli sobie ułatwić sprawę i z wielkich, zasypanych śniegiem trybun, przygotowali na mecz z Haarlemem tylko dwie: C i A, po przeciwnej stronie. Niemal wszyscy kibice wybrali C, bliższą metra. Z trybuny prowadziły do wyjść dwie klatki schodowe. Wyjścia były cztery. Według wersji procesowej, wszystkie wyjścia były otwarte. Według wersji świadków, nie wszystkie. Niektóre wersje mówią o tylko jednym otwartym. W wyjściach można było wtedy zaciągać specjalne kratownice. Świadkowie mówią, że co najmniej w jednym przejściu został tylko mały prześwit między kratownicami, taki przez który z trudem można się było przecisnąć.

Spartak prowadził od 16. minut 1:0, i wiele osób postanowiło wyjść z meczu przed czasem, spiesząc się do metra które dziś nazywa się Worobiowe Wzgórza. Na Worobiowych Wzgórzach jest teraz główna mundialowa Strefa Kibica. Wtedy to były Wzgórza Lenina. W tłumie schodzącym po oblodzonych schodach w stronę wyjścia miała się potknąć młoda dziewczyna. Para za nią zatrzymała się, by pomóc. Nie zauważyli tego inni schodzący. Ruch na dole się zatrzymał, a potok ludzi z góry nadal płynął. Zaczęły puszczać barierki przy schodach, ludzie spadali, łamiąc ręce i nogi.

W końcówce meczu drugiego gola dla Spartaka strzela Siergiej Szwiecow. Ale na filmach z meczu widać, że ważniejsze rzeczy zaczynają się już dziać poza boiskiem. Milicjanci nagle ruszają z trybun w stronę wyjść. Holenderskich dziennikarzy, którzy chcieli przejść tam, gdzie działo się coś podejrzanego, milicja szybko odesłała do wyjść. Piłkarzom Haarlemu Rosjanie nie dali odetchnąć w szatni po meczu. - Tylko: won, won - wspominali po latach piłkarze i działacze. Oni jechali ze stadionu, a w przeciwną stronę - sznur karetek.

Siergiej Szwiecow miał później żałować, że strzelił tego drugiego gola. Ci, którzy odpowiadali za zabezpieczenie meczu, mówili, że wszystko było dobrze zaplanowane, ale ci co wychodzili wcześniej, usłyszeli ryk trybun po golu Szwiecowa. I wrócili zobaczyć, co się stało. Przez to w korytarzu zrobił się ścisk i zamieszanie. Wystarczyło jedno potknięcie i poszło.

- Milicyjna bajka. Ile razy na meczach na Łużnikach ludzie wracali na trybuny, słysząc że padł gol, i nic się nie działo? - mówi w wywiadzie dla life.ru Amir Chusliutdinow, który był na meczu. Przeżył, ale jego narzeczona Wika - nie. Amir mówi, że to był kolejny wymysł milicji, żeby odsunąć od siebie jakiekolwiek podejrzenia. Gdy Moskwa szeptała o tragedii na stadionie Lenina, pojawiały się też oskarżenia wobec ofiar: że może ktoś przesadził z alkoholem, że to chuligani. Że zaatakowali milicję śnieżkami. Nawet na holenderskich zdjęciach z tego meczu widać, że leciały śnieżki. Amir Chusliutdinow mówi, że śnieżki rzeczywiście mogły się do tego nieszczęścia przyczynić. Żadnego ataku nie było, kibice rzucali je dla uciechy, żeby sobie zadrwić z władzy. Ale między nimi a milicją sytuacja była już od dawna bardzo napięta. Reżim Breżniewa (przywódca ZSRR umrze 21 dni po dramacie na Łużnikach, w szpitalach do których trafiły ofiary i ranni ludzkiej lawiny na stadionie dzień później pojawił się sam Jurij Andropow, czyli ten który wkrótce zastąpi Breżniewa) nie tolerował ruchu kibicowskiego. Nie chciał, żeby młodzież zaczęła naśladować to, co się działo na zachodzie. Więc milicja zabraniała kibicom wszystkiego: zakładania szalików, przynoszenia flag, zorganizowanego dopingu. Kibice odreagowywali różnie. 20 października - śnieżkami. I jak mówi Amir, milicję to wyjątkowo rozwścieczyło. On opowiada o wyjątkowej gorliwości, z jaką milicjanci zaganiali ludzi do wyjść. I niechęci do jakichkolwiek ustępstw. A potem bezradności, gdy sytuacja wymknęła się milicjantom spod kontroli. Inna wersja mówi, że milicja chciała wyłapać tych, którzy najmocniej prowokowali, i dlatego część wyjść zamknięto. I tak stadion Lenina miał zamienić się w pułapkę.